Opstand van Poznan 1956
In Juni 1956 brak in Poznan de eerste algemene staking uit en de eerste publieke straatdemonstraties uit tegen het Communistische beleid wat daar (Polen) toen heerste. De protesten werden bloedig onderdrukt door het leger en de militie, en de gebeurtenis zelf werd door de propaganda van de Poolse Volksrepubliek gebagatelliseerd als “gebeurtenissen in juni” of zelfs compleet verborgen/ verzwegen.
Poznań was toen een groot industrieel centrum binnen Polen. De onvrede die daar ontstond groeide al in het najaar van 1955. Het personeel van de grootste fabriek in Poznań, (Hipolit Cegielski Poznań), klaagde over de ten onrechte geïnde “belasting” die al drie jaar lang werd geroofd van de arbeiders en stukwerkers. Het ging om meer dan duizenden arbeiders waar meer dan 11 miljoen PLN werd geroofd. De directie kon niet echter niet voldoen aan deze eisen van de stakers, want die zat weer vast aan het communistische regiem.
Om aan te geven waarom het volk de straat op ging is het wellicht goed te kijken naar de leuzen die ze riepen:
De vastberadenheid van de demonstranten groeide letterlijk minuut na minuut; geleidelijk radicaliseerde de stemming. De slogans met sociale en economische inhoud waren: “We eisen loonsverhoging”, “We willen leven als mensen”, “We willen brood”, “Weg met deze normen”, “We hebben honger” en werden vergezeld door anticommunistische en anti-regeringsgezinde: “Weg met de uitbuiting van de wereld van werk “,” Weg met de rode bourgeoisie “,” Wij willen vrijheid “,” Weg met het bolsjewisme “,” Weg met de communisten “,” Wij eisen vrije verkiezingen onder VN-controle”. Ook waren er ook kreten met anti-Russische en anti-Sovjet-inhoud: “Weg met de Russen”, “Weg met de Moskovieten”, “Weg met de Russen, we eisen een echt vrij Polen”
Op 28 juni nam de spanning toe onder de demonstranten. Er werd iets omgeroepen over een arrestatie van een arbeidersdelegatie die op 26 juni in Warschau was, en de demonstranten verdeelden zich in twee groepen. De grotere groep ging naar de gevangenis, braken erin en lieten 257 gevangenen vrij. De delegatie werd daar echter niet gevonden, aangezien de verstrekte informatie een gerucht bleek te zijn…. Sommige demonstranten begonnen gevangenisdossiers te vernietigen. Anderen namen weer beslag op de gebouwen van het parket en de rechtbank, papieren werden op straat gegooid en verbrand, en apparatuur werd gedeeltelijk gesloopt.
In de namiddag van 28 Juni 1956 stuurden de communistische autoriteiten reguliere militaire eenheden naar de stad Poznan. Aanvankelijk de 19e Pantserdivisie en de 10e Pantserdivisie , daarna de 4e en 5e Infanteriedivisie . In totaal werden 9.983 soldaten, 359 tanks, 31 gepantserde kanonnen, 36 gepantserde wagens, 6 luchtafweergeschut, 880 auto’s, 68 motorfietsen en enkele duizenden wapens gestuurd om de stad tot bedaren te brengen… Deze troepen vochten op straat met groepen burgers bewapend met 250 wapens, waaronder 1 MG van een gevallen militiepost en flessen benzine. De demonstranten slaagden erin twee tanks over te nemen, van waaruit ze probeerden te schieten op het gebouw van het Provinciaal Bureau voor Openbare Veiligheid. In totaal werden er 31 tanks vernietigd of beschadigd
Op 29 juni ’s avonds zei premier Józef Cyrankiewicz in een radiotoespraak : Elke provocateur of gek die zijn hand durft op te steken tegen de volksregering, laat hem er zeker van zijn dat de volksregering hem zal afhakken!
In de loop van de gevechten rondom de stad zijn volgens schattingen, 70 burgers en 4 soldaten en 4 officieren van omgekomen en ongeveer 600 mensen (aan beide kanten) raakten gewond.
De arrestaties van de deelnemers aan de protesten begonnen op 28 juni en werden in de daaropvolgende dagen geïntensiveerd. Nodeloos om te zeggen, maar ze werden uiterst wreed behandeld. In totaal werden ongeveer 250 mensen gearresteerd, waaronder 196 arbeiders. Intensief “onderzoek”, gecombineerd met de martelingen en mishandeling van verdachten, uitgevoerd door een grote groep officieren uit Warschau, was erop gericht om te bewijzen dat de daders van de gebeurtenissen op 28 juni provocateurs waren van oppositieorganisaties en buitenlandse agenten….. Dit is echter niet bewezen en het was ook niet waar.
Een van de resultaten van de opstand in juni 1956 in Poznań was de her activering van verenigingen. Tijdens het Stalinisme werden de Polen gedwongen te zwijgen en zich aan het systeem aan te passen. Pas na de golf van veranderingen en protesten in 1956 verwierp de samenleving de angst die hen verlamde en begon haar mening te uiten. De meeste mensen die spraken, deden dat echter nog wel anoniem want er werd nog steeds gevreesd voor repressie. Anonieme inscripties en pamfletten verschenen op muren van gebouwen, in communicatiemiddelen, op banken en vele andere plaatsen. Polen gaven ook hun mening door middel van brieven aan b.v. aan familie en vrienden, aan werkplekken in Poznań, aan de pers en radio, aan het parket, aan partij- en vakbondsorganen.
Vanaf eind juni werden op diverse werkplekken openlijk feestbijeenkomsten georganiseerd. Hun doel was om de positie van de Poolse Verenigde Arbeiderspartij te ondersteunen en de “gebeurtenissen in Poznań” te veroordelen. Het verloop van dergelijke bijeenkomsten was over het algemeen in overeenstemming met het scenario van de regering, maar er waren bijeenkomsten waarop mensen zich (zeer) kritisch uitspraken over het heersende systeem en tegen de door de autoriteiten opgelegde resolutie waarin de Poznań demonstraties werd veroordeeld.
En alhoewel dit de eerste (bloedige) stappen waren richting een losmaking van het communistische regiem wat primair door Rusland werd aangestuurd, werd pas in de jaren 1980-1989 na (alweer) massale protesten onder leiding van Lech Wałęsa van de vakbond Solidarność en met steun van de paus de val van het communisme ingeleid. Een nieuwe grondwet maakte daarna eindelijk van Polen een democratie.
En waar de opstand in 1956 door de toenmalige regering zoveel mogelijk werd doodgezwegen en letterlijk werd doodgeslagen, is er nu wel de verdiende aandacht voor het oproer van toen. Er zijn nu meerdere monumenten die herdenken aan die dagen en er is zelfs een klein (gratis) museum wat over die opstanden gaat. Zie: http://www.wmn.poznan.pl/odwiedz-nas/muzeum-powstania-poznanskiego-czerwiec-1956/ voor meer info.
