Na jaren in de buurt gewoond te hebben van de oude primarius fabriek te Meppel (de vervuiling van de fabriek zat er nog in de grond…) kon ik eindelijk een Primarius Transportfiets op de kop tikken. Deze fiets komt uit de 30er jaren, heeft een doortrapas en is nog compleet en helemaal origineel. Ondertussen heb ik het achterwiel wel vervangen door een ander wiel met een rem erop (dat doortrappen de berg af kost je je benen…) en is de mand voorzien van een dekzeil waarop nog reclame moet komen.

Primarius was een fietsenfabriek in Meppel die tussen 1917 en 1962 heeft bestaan. De heren Jochem de Boer en Jan Ottenhof zijn in 1918 in de Koekoeksteeg te Meppel begonnen met een eigen bedrijfje.

Jochem de Boer had eerder gewerkt bij Batavus in Heerenveen en Jan Otterhof had eerder gewerkt bij Fongers in Groningen, waarna ze later beide zijn gaan werken bij van Werven / de Germaan te Meppel. Kennis van zaken namen ze op die manier mee naar hun eerste gezamenlijke eigen bedrijfje: Primarius. Ze deden daar aan het vernikkelen en het lakken van onderdelen.

Nadat ze daar twee jaar hadden gezeten (in die twee jaar groeide het bedrijfje uit naar elf personeelsleden) zijn ze verhuisd naar de Ruinerwoldseweg (idem te Meppel) waar ze een nieuwe fabriek hebben neergezet met hulp van de plaatselijke slager Bloksma (uit de Woldstraat) en schipper Bouwman die zorgden voor de eerste financiering. Later kwam daar de boer Eelkman Roda ook nog eens bij als financierder en zo hadden ze een goede financiële basis. Ergens in de 20-er jaren wordt de naam officieel “NV Primarius Rijwielfabriek”.

Ze specialiseerden zich daar verder ook nog eens in transportfietsen en driewielers en het bedrijf maakte toen een gezonde groei door. Er werden fietsen geproduceerd onder de naam Primarius, BDO, Claudius Civilus en Emmy. Ook andere rijwielhandelaren laten door Primarius hun “eigen” fietsen daar produceren en ook worden er fietsen geëxporteerd naar o.a. Indonesie.

Rond 1937 namen ze de productie van het bedrijfje B&W over (dat zou tijdelijk zijn geweest) en rond de jaren 50 werden er ook gemotoriseerde driewielers (motorcarriers) gebouwd met o.a. Sachs 98cc die werden gebruikt als bakfietsen voor o.a. de bakker en de ijsverkoper. Ook werden er rond die tijd fietsen met een hulpmotor van Rex en Sachs (74cc met twee versnellingen) gebouwd. Deze werden door een snaar aangedreven. Rond 1953 stopt de productie van die “bromfietsen” / fietsen met hulpmotor.

De laatste (ongeveer 10) paar jaren van het bestaan van het bedrijf ging het financieel niet zo goed meer en is het bedrijf in zwaar weer gekomen. Bijna ieder jaar kwam er een nieuwe directeur, er werden inmiddels ook al kunststof dakramen gemaakt… en dat alles was geen succes te noemen. De boekhouding van het bedrijf is daarbij een aantal malen “verruild van eigenaar” wat de “transparantie” niet echt ten goede kwam….. Het bedrijf aan, wat nu de Commissaris de Vos van Steenwijklaan heet, is in 1957 afgebrand en de oorzaak is altijd een raadsel gebleven.

In 1959 is er nog een poging gedaan om de activiteiten te verkopen aan Uiterwijks Carrier Bedrijf maar helaas ging dat niet door. In 1962 is het bedrijf ook officieel opgeheven toen ook de bank het genoeg vond. Het merk primarius leeft nog wel voort en is in eerste instantie uitgebaat door rijwielhuis Hartog te Utrecht en daarna in handen gekomen van Primarius Bicycles te Laren. Met het oude Primarius uit Meppel heeft het geen enkele connectie meer.

Door de vele (soms vage) wisselingen van de directie in de laatste jaren en de brand in 1957 is er helaas weinig tot niets meer te vinden van dit merk. Zelf hebben we via het Meppeler Rijwiel Archief (helaas is dat inmiddels ook gestopt) nog het e.e.a kunnen vinden waardoor we bovenstaande info konden opschrijven.

Naast de Transportfiets is er inmiddels ook een kinderfiets van het “merk” Emmy bijgekomen die ook is gemaakt door Primarius. Emmy was een dochter van de directeur en het merk “Emmy” is dus vernoemd naar zijn dochter. En aangezien twee fietsen geen fiets is… is fiets nummer drie (een Primarius herenfiets) ook in fase van restauratie… tja… zo verzamel je wat af…